Dr hab. Jerzy Gawlikowski, prof. nadzw. (1928-2022)
Dr hab. Jerzy Gawlikowski, prof. nadzw., dyplom lekarza weterynarii uzyskał po ukończeniu Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu i Politechniki we Wrocławiu w roku 1955. W latach 1955-1957 pracował w Inspekcji Higieny Sanitarnej w Katowicach. W lutym 1957 roku podjął pracę w Katedrze Anatomii Zwierząt w Wyższej Szkole Rolniczej w Szczecinie, w której pracował do przejścia na emeryturę w roku 1998. Na podstawie rozprawy pt. "Bydło średniowieczne w wykopaliskach zachodniopomorskich" wykonanej pod kierunkiem dr hab. Mariana Kubasiewicza RW Medycyny Weterynaryjnej Wyższej Szkoły Rolniczej we Wrocławiu nadała mu w roku 1965 stopień doktora nauk weterynaryjnych. Przez kolejne lata prowadził badania nad chowem zwierząt udomowionych w różnych okresach historycznych. Gromadząc materiał w postaci szczątków kostnych z różnych stanowisk archeologicznych na Pomorzu, ale też z innych rejonów kraju i z zagranicy, rozwijał specjalistyczne studia faunistyczne. Wyniki tych badań archeolodzy uznali za cenny materiał źródłowy dla wyjaśnienia wielu zagadnień związanych z życiem gospodarczym mieszkańców wczesnośredniowiecznych osad.
Profesor Jerzy Gawlikowski przez wiele lat uczestniczył w badaniach nad archeofauną pochodzącą z różnych stanowisk na Wolinie. Badania te prowadzone wraz oddziałami Polskiej Akademii Nauk przyczyniły się do poznania wielu zagadnień o charakterze biologicznym, hodowlanym i ekonomicznym. Gromadzony przez dziesięciolecia w Katedrze Anatomii Zwierząt AR w Szczecinie, z ogromnym udziałem Jerzego Gawlikowskiego, zbiór szczątków kostnych stał się największy w Polsce i posłużył do poznania archeofauny regionu, określenia roli zwierząt domowych i dzikich – głównie w życiu mieszkańców Wolina i Szczecina, ale również Gdańska, Elbląga, Nakła nad Notecią i innych miast, grodów, podgrodzi i osad ludzkich w wiekach od IX do XIV.
Wykonana szczegółowa analiza bogatego zbioru kości odcinków metapodialnych szkieletów pochodzących ze stanowisk archeologicznych eksplorowanych na obszarze Pomorza, wydana jako rozprawa pt. "Biometryczne cechy kośćca bydła domowego (Bos primigenius f.taurus) Polski północno-zachodniej w różnych okresach historycznych" oraz wysoko oceniony dorobek naukowy, organizacyjny i dydaktyczny, stały się podstawą do nadania Jerzemu Gawlikowskiemu stopnia dr hab. n.wet uchwałą RW Medycyny Weterynaryjnej Akademii Rolniczej we Wrocławiu w roku 1990.
Zainicjowane przez profesora Mariana Kubasiewicza, a następnie kontynuowane przez profesora Jerzego Gawlikowskiego badania nad zaburzeniami rozwojowymi u zwierząt przyczyniły się do współpracy z Państwowymi Ośrodkami Hodowli Zarodowej, Zrzeszeniami Państwowych Gospodarstw Rolnych, Stacjami Hodowli i Unasienniania Zwierząt, Centralną Stacją Hodowli Zwierząt i stworzenia bazy danych o cielętach dotkniętych wadami rozwojowymi i ich ojcach, umożliwiającej prowadzenie badań genetycznych linii rodowodowych bydła.
Po przejściu prof. Kubasiewicza na emeryturę, 1 października 1991 roku prof. Jerzy Gawlikowski objął kierownictwo Katedry Anatomii Zwierząt AR.
Kontynuował kierunki badawcze wytyczone przez swojego poprzednika, kładąc jednak większy nacisk na współpracę z Pracownią Archeologii Instytutu Historii Kultury Materialnej PAN w Szczecinie, z Działem Archeologii Muzeum Narodowego w Szczecinie, z Państwową Pracownią Konserwacji Zabytków w Szczecinie i Gdańsku oraz Katedrą Archeologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
Profesor Jerzy Gawlikowski jest autorem lub współautorem kilkudziesięciu publikacji naukowych z zakresu anatomii, archeozoologii i teratologii. Również po przejściu na emeryturę w 1998 roku swoje ogromne doświadczenie wykorzystuje jako ekspert we współpracy z naukowymi jednostkami badawczymi w kraju. Wiedza Profesora i jego wieloletniego współpracownika, dr Jerzego Stępnia, o wczesnośredniowiecznej faunie Pomorza została zawarta w rozdziale obszernej monografii z roku 2013 - „Wolin wczesnośredniowieczny. Część 2” seria „Origines Polonorum”, pt. „Zwierzęta we wczesnośredniowiecznym Wolinie. Materiały archeozoologiczne”.
Prof. Jerzy Gawlikowski był wielokrotnie nagradzany i wyróżniany za osiągnięcia naukowe i dydaktyczne, otrzymał m.in. nagrody I stopnia Ministra
Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki oraz Sekretarza Naukowego PAN. Pomimo przejścia na emeryturę nie zaniechał kontaktów ze środowiskiem naukowym i nadal uczestniczył w posiedzeniach Polskiego Towarzystwa Anatomicznego, Polskiego Towarzystwa Antropologicznego, Polskiego Towarzystwa Zoologicznego, Polskiego Towarzystwa Nauk Weterynaryjnych i Stowarzyszenia Naukowego Archeologów Polskich.
Prof. Jerzy Gawlikowski, zmarł w Szczecinie w wieku 94 lat w dniu 5 stycznia 2022 roku.
Opracowanie na podstawie materiałów źródłowych - Prof. dr hab. Piotr Baranowski
