Prof. dr hab. inż. Jarosław Prabucki (1938-2021)
Jarosław Prabucki urodził się 15 maja 1938 roku we Włoszakowicach, w powiecie Leszno, w Wielkopolsce. Po ukończeniu szkoły powszechnej w 1951 roku, rozpoczął naukę w Liceum Ogólnokształcącym w Gnieźnie, które ukończył w 1955 roku. Do 1956 roku pracował w Przedsiębiorstwie Robót Wodno-Kanalizacyjnych i Urzędu Sanitarnego przy Hucie w Ostrowcu Świętokrzyskim. W latach 1956-1961 studiował na Wydziale Zootechnicznym Wyższej Szkoły Rolniczej w Szczecinie. Już na studiach związał się z Katedrą Zoologii, w której pod kierunkiem prof. dr hab. Antoniego Linke zrealizował pracę magisterską. Był to pierwszy, poważny kontakt późniejszego profesora z pszczelnictwem. Założenia pracy dotyczyły miodoprodukcyjności wędrownej pasieki indywidualnej, spółdzielczej i państwowej. Po zakończeniu studiów mgr Jarosław Prabucki został zatrudniony na stanowisku asystenta w Katedrze Zoologii. W początkowym okresie swojej działalności naukowej zainteresował się spadzią i jej wytwórcami. Współpracując z przedstawicielami ośrodków badawczych, Instytutu Zoologii PAN, Instytutu Ochrony Roślin i WSR w Olsztynie, poznał technikę zbierania, preparowania i oznaczania mszyc, co przyczyniło się do opracowania fauny mszyc spadziodajnych w Puszczy Bukowej pod Szczecinem. Efektem pracy było kilka publikacji oraz rozprawa doktorska. Stopień doktora nauk rolniczych nadała Mu Rada Wydziału Rolniczego WSR w Szczecina 28 maja 1969 roku.
Zaangażowanie w pracę dydaktyczną oraz chęć przybliżenia pszczelarstwa studentom skłoniła Profesora Prabuckiego do zorganizowania pasieki akademickiej. Pierwsze dziesięć rodzin pszczelich sprowadzono w 1973 roku z Wojewódzkiego Ośrodka Postępu Rolniczego w Barzkowicach i ulokowano w Rolniczym Zakładzie Doświadczalnym Ostoja w Rajkowie. W ciągu kilku sezonów pasieka rozwinęła się do 50 rodzin, stając się nie tylko zapleczem dydaktycznym Katedry, ale również bazą naukową jej pracowników i studentów.
Pracując w Katedrze Zoologii Profesor odbywał staże w instytucjach naukowych w Polsce, m.in. w SGGW w Warszawie, Zakładzie Pszczelnictwa WSR w Olsztynie. Pobyt w tych ośrodkach naukowych pozwolił Profesorowi na ukierunkowanie własnej działalności badawczej i przeniesienie sprawdzonych wzorców organizacyjnych hodowli pszczół na tereny okolic Szczecina. Z kolei pięciomiesięczny staż naukowy, który Profesor odbył w Stacji Hodowli Matek Pszczelich w Norwegii, pozwolił na poznanie organizacji i technologii wychowu matek pszczelich oraz przeprowadzenie badań nad wpływem miseczek matecznikowych i podłoża pokarmowego na efektywność ich wychowu w tym kraju. Przeprowadzone w Norwegii badania nad próbą przetrzymywania większej liczby matek w jednej rodzinie pszczelej zostały opublikowane w norweskich i polskich czasopismach specjalistycznych.
Zainteresowania naukowe Profesora Jarosława Prabuckiego ukierunkowane były również na morfologię i systematykę pszczół. Podjęte w 1976 roku badania nad zróżnicowaniem populacji tych owadów występujących na pożytkach ziemi szczecińskiej, pozwoliły na wyodrębnienie trzech typów pszczół należących do rasy środkowoeuropejskiej formy krótkojęzyczkowej, różniących się wyraźnie niektórymi cechami morfologicznymi. Konsekwencją badań było wytypowanie okolic WOPR w Barzkowicach jako rejonu hodowli zachowawczej pszczoły miejscowej i jej doskonalenie.
W latach 1977-1979, jako kierownik Pracowni Pszczelnictwa pełnił obowiązki kierownika Zakładu Zoologii. W październiki 1979 roku uzyskał mianowanie na funkcję kierownika Zakładu Pszczelnictwa Instytutu Biologicznych Podstaw Hodowli Zwierząt AR w Szczecinie. W tym okresie Profesor ukierunkował badania Zespołu na ocenę wpływu pszczół na plonowanie kapusty. Wyniki tych badań pokazały jak duże znaczenie mają owady na plonowanie i osiąganie rentowności gospodarstw nasiennych. Wszystkie uzyskane wyniki badań zostały ujęte w opracowaniu, które stało się rozprawą habilitacyjną (Nr 81 z 1982 roku) Profesora, a wraz z dorobkiem naukowym oraz wynikiem kolokwium habilitacyjnego były podstawą do zatwierdzenia przez Centralną Komisję Kwalifikacyjną ds. Stopni i Tytułu Naukowego Uchwały Rady Wydziału Zootechnicznego AR w Szczecinie z dnia 28 marca 1983 roku, nadającej Jarosławowi Prabuckiemu stopień doktora habilitowanego n. rol. w dyscyplinie zootechnika. Jako samodzielny pracownik naukowy Jarosław Prabucki objął stanowisko docenta 1 stycznia 1984 roku.
Kolejnym etapem w badaniach Profesora Jarosława Prabuckiego było poszukiwanie najkorzystniejszych wariantów krzyżowania pszczół, które mogłyby być implementowane w pasiekach towarowych. W tym celu Profesor zainicjował tworzenie sieci pasiek reprodukcyjnych bazujących na pszczole kraińskiej krzyżowanej z pszczołą miejscową. Efektem były mieszańce użytkowe, które podniosły produkcyjność rodzin o 90 do 120% w stosunku do wydajności pszczoły miejscowej.
Z uwagi na pojawiające się w początku lat osiemdziesiątych liczne doniesienia o inwazji roztoczy Varroa jacobsoni w krajowych pasiekach, Profesor wraz ze współpracownikami opracował metodę odparowania amitrazy przy użyciu kolby lutowniczej. Metoda okazała się skuteczna. Wykorzystano ją w pasiekach i stopniowo ulepszano.
W latach 1982-1987 Zespół kierowany przez Profesora Prabuckiego rozpoczął prace z zakresu biotechnologii rozrodu owadów, wprowadzając do pasiek inseminację matek pszczelich. Utworzono w tym celu punkt inseminacyjny bazujący na rodzinach ojcowskich sprowadzanych z WOPR w Barzkowicach. Aby uzyskać masowy efekt inseminacji Zespół Profesora podjął się szkoleń kadr inseminatorów użytkowych matek pszczelich w terenie, a województwo szczecińskie stało się pierwszym ośrodkiem tej działalności w kraju. Wyniki szkoleń i efekty inseminacji były przedstawiane na licznych konferencjach, seminariach i prelekcjach w Polsce i przyjmowane z dużym zainteresowaniem przez środowisko pszczelarzy. Innym wątkiem badawczym inicjowanym przez Profesora było określenie możliwości analizy sygnałów fizycznych rodziny pszczelej i wykorzystaniu ich przy określaniu stanów biologicznych rodziny na podstawie jej widma akustycznego.
Profesor J. Prabucki, poza działalnością naukową i dydaktyczną w ramach obowiązków nauczyciela akademickiego, prowadził liczne szkolenia oraz kursy dokształcające i popularyzujące pszczelnictwo. Przez wiele lat prowadził wykłady w ramach Telewizyjnego Technikum Rolniczego z zoologii, a na antenie Polskiego Radia wygłaszał prelekcje z zakresu pszczelnictwa. Współpracując z Okręgową Stacją Hodowli Zwierząt w Szczecinie i Wojewódzkim Ośrodkiem Postępu Rolniczego w Barzkowicach, był konsultantem i autorem zaleceń dla służb rolnych. Kilkukrotnie był powoływany jako ekspert w toczących się procesach przed Sądem Rejonowym i Wojewódzkim w Szczecinie. W 1987 roku Międzynarodowa Organizacja Pszczelarzy - Apimondia, powierzyła Profesorowi Prabuckiemu funkcję sekretarza naukowego Komisji Biologii Pszczół na XXXI Międzynarodowym Kongresie Pszczelarzy. W latach 2002-2004 kierował Grupą Roboczą ds. Zasobów Genetycznych Pszczół, w ramach Krajowego Ośrodka Koordynacyjnego ds. Zasobów Genetycznych Zwierząt. Tytuł naukowy profesora uzyskał w 1989 roku.
Na dorobek autorski Prof. dr hab. Jarosława Prabuckiego składa się ponad 280 prac naukowych, redakcja i współredakcja oraz autorstwo rozdziałów w książkach o tematyce pszczelarskiej i podręcznikach akademickich z zakresu pszczelnictwa. Był recenzentem w przewodach doktorskich, habilitacyjnych i opiniował dorobek kandydatów do tytułu naukowego profesora. Promował dwóch doktorantów, a w roku 1998 przedstawił Wysokiemu Senatowi Akademii Rolniczej w Szczecinie sylwetkę i argumenty przemawiające za nadaniem zaszczytnego tytułu Doctora honoris causa Prof. dr hab. Jerzemu Woyke, ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie.
W okresie kilkudziesięciu lat pracy w Uczelni pełnił również liczne funkcje w jej organizacjach społecznych i ciałach kolegialnych. Był członkiem Senatu Uczelni, Prodziekanem Wydziału Zootechnicznego ds. Kształcenia w okresie kadencji 1987-1990 oraz Prorektorem ds. Kształcenia Akademii Rolniczej w Szczecinie w okresie kadencji 1990-1993. Za swoją działalność naukową, wdrożeniową, dydaktyczną, organizacyjną i popularyzatorską był wielokrotnie nagradzany nagrodami JM Akademii Rolniczej w Szczecinie, Ministra Szkolnictwa Wyższego i Techniki. Za zasługi dla Uczelni i Regionu odznaczano Profesora m.in. odznakami honorowymi województw koszalińskiego i słupskiego, Gryfem Pomorskim, odznaką Zasłużony Pracownik Rolnictwa, Medalem 40-lecia PRL, Złotą Odznaką ZNP, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Medalem Pamiątkowym AR w Szczecinie, srebrnym i złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Oficerskim i Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Profesor szczególnie cenił sobie Złoty Medal ks dr Jana Dzierżona, ustanowiony przez Polski Związek Pszczelarski nadawany za wybitne zasługi dla rozwoju pszczelarstwa.
Profesor Jarosław Prabucki był członkiem Polskiego Towarzystwa Zootechnicznego, Polskiego Towarzystwa Entomologicznego i Pszczelniczego Towarzystwa Naukowego, Polskiego Związku Pszczelarzy i Towarzystwa Wiedzy Powszechnej, Wojewódzkiego Komitetu Ochrony Przyrody. W tych naukowych organizacjach i instytucjach pełnił przez wiele kadencji funkcje administracyjne i doradcze.
Prof. dr hab. Jarosław Prabucki zmarł w dniu 15 października 2021 roku.
Opracował na podstawie dokumentów Archiwum ZUT, Prof. dr hab. Piotr Baranowski
